"වෙස් මුහුණේ වතගොත........"
* ලෝකයේ බොහෝ රටවල ප්රාග් ඓතිහාසික යුගවල වෙස්මුහුණු භාවිතා කර ඇත.
* දඩයක්කාර දිවිපෙවෙතක් ගෙවූ ගෝත්රික ජනයා දඩයමේ වර්ධනයට යාතුකර්ම සඳහා, සතුන් හා විරුද්ධ ගෝත්රික ජනයා බියවැද්දීමටද වෙස්මුහුණු යොදාගෙන ඇත.
*ශ්රී ලංකාවේද සාම්ප්රදායික පාරම්පරික ජනකලා කර්මාන්තයක් ලෙස වෙස්මුහුණු භාවිතා විය.
* දකුණු පළාතේ අම්බලන්ගොඩ ප්රදේශයේ මෙන්ම බෙන්තර , මිරිස්ස ,රයිගම කොරළය, සහ මතුගම මෙම කර්මාන්තය සඳහා ප්රසිද්ධියක් උසුලයි.
* අමුද්රව්ය :- දියකදුරු සහ රුක් අත්තන දැව භාවිතා කරයි.
වෙස් මුහුණු නිර්මාණය කිරීම:-
* ගණ කැපීම:-
ලී කඳන් කපා පොතුගසා කැබලි වලට කපා ගැනීම.
* කිරි හිඳවීම:-
කඳුරු දැවය අධික කිරිගතියෙන් යුක්ත නිසා දුමේ දමා හෝ මද අව්වේ වියලා ගැනීම.
*ලකුණු කැපීම :-
මුහුණේ අවශ්යය හැඩ හාඇස් කන් නාසය මුඛය වැනි සියුම් අංග මතුකර ගැනීම.
* මේසේ කිරීමෙන් පසුවද තවදුරටත් දුම් ගසා වේලාගනු ලැබේ.
* ඉන්පසුව වෙස්මුහුණට අවශ්යය හිසකෙස්, දැළිරැවුල් සහ උඩු රැවුල්, දත් ඔටුනු ආදිය වෙනම සාදා වද්දනු ලැබේ.
කුඩා මුහුණු කැට මුහුණු ලෙස හඳුන්වයි.
වෙස්මුහුණු වර්ණ ගැන්වීම......
* වර්ණ කිරීමට ප්රථම සුදු පැහැති මූලික ආලේපනයක් තවරනු ලැබේ.
මේසඳහා කිරිමැටි හෝ මකුළු මැටි දියකර පෙරාගනී.
මේවා "අල්ලියාදු" ලෙස හඳුන්වයි.
* ඉන්පසුව මුහුණට උචිත වර්ණ ආලේපනය කරන අතර ඒසඳහා සාම්ප්රදායික රීතින් ඒ ඒ ගුරු කුළ වල ඇත.
වර්ණ සකසා ගැනීම......
කහ - කහ හිරියල්.
රතු - සාදිලිංගම්.
සුදු - මකුළු මැටි.
දම් - බෝවිටියා.
කොළ - රණවරා,මෑ
කළු - කීකිරිඳිය, අඳුන් දැළි (දුම්මල, කොහොල්ලෑ, කපු රෙදි එකට දවා ලබා ගන්නා දැලි).
* කල්පැවැත්ම හා තෙතමනයට ඔරොත්තු දීමට මෙන්ම දිස්නයක් ලබා ගැනීමට දොරණ තෙල් තැවරීම සිදුකරයි.
වෙස්මුහුණු වර්ග......
* සාම්ප්රදායික විවිධ යාතුකර්ම සහ ජන නාට්ය හා ජනනැටුම් සඳහා විවිධ හැඩසහිත වෙස්මුහුණු නිර්මාණය කර තිබේ.
*රජ මුහුණු - මහාසම්මත රජු හා රැජින.
* රාක්ෂස මුහුණු.
* යක්ෂ මුහුණු.
* නාගකන්යා මුහුණු.
* සන්නි මුහුණු.
* කෝලම් මුහුණු.
(මෙම මුහුණු ආශ්රයෙන් දහඅට පාළිය, දහඅට සන්නිය , නොංචි කෝලම අණබෙර කෝලම ජස ලෙන්චිනා කෝලම වැනි කෝලම් නැටුම්. යාතුකර්ම හා ජන නාට්ය සිදු කරයි).
